Zwierzę w życiu dziecka

Zwierzęta w życiu człowieka są obecne od dawna.  Zwierzęta są pozytywnym aspektem w bajkach dla dzieci. Poprzez nadanie zwierzętom cech ludzkich dziecko może utożsamiać się z bohaterem. W starożytnym Egipcie zwierzęta były postrzegane jako pośrednicy między bogami a ludźmi. Już te przykłady pokazują, że zwierzęta pojawiają się w życiu każdego człowieka i niewątpliwie mają na niego wpływ.

Sto czy dwieście lat temu zwierzę domowe musiało pracować na swój byt. Obecnie większość zwierząt trzymanych w domach to pupile, pieszczochy, przyjaciele rodziny. Traktujemy je jak członków rodziny: nadajemy imiona, pozwalamy spać w łóżku, zapewniamy zabawę, dobrą karmę, opiekę medyczną. Poświęcamy czas na codzienne spacery, zabawę, drapanie. Wszystko po to, aby nasz zwierzak był zadowolony i szczęśliwy. W naszych domach najczęściej można spotkać: psy, koty, króliki, gryzonie (myszy, szczury, chomiki, koszatniczki), fretki, ryby, ptaki (papugi, kanarki) oraz gady (węże, żółwie, jaszczurki).

Zwierzę to nie zabawka a jego posiadanie wiąże się z konsekwencjami.

Posiadanie zwierzęcia w domu wiąże się z obowiązkami, często nieprzyjemnymi, ograniczającymi naszą swobodę, niezależność. Pojawiają się też dodatkowe koszty: karma, leczenie, kosmetyki, akcesoria dla zwierząt. A to tylko część wydatków, z jakimi musimy się zmierzyć, by dbać o naszego pupila. Trzeba pamiętać, że każde zwierzę ma swój indywidualny charakter i nie wszystkie zwierzęta nadają się do życia z dziećmi. Niektóre są trudne we współżyciu, ciężko je ułożyć. Dlatego należy zastanowić się nad wyborem zwierzęcia, uwzględniając między innymi możliwości mieszkaniowe oraz wiek dzieci. Tak naprawdę dopiero w wieku szkolnym dziecko będzie mogło w pełni opiekować się zwierzęciem, bo małe dzieci nie będą potrafiły wykonać wszystkich czynności. Decyzja o posiadaniu zwierzęcia musi być dobrze przemyślana, uwzględniająca pozytywne i negatywne strony tej decyzji. Następnie ustalmy z całą rodziną jasne reguły opieki nad zwierzęciem i przestrzegajmy ich. Przypominajmy dziecku, że zwierzę to nie zabawka, mówmy, czego nie wolno robić zwierzęciu, co jest dla niego krzywdzące i bolesne. Sami dawajmy mu przykład, jak powinno traktować mniejszego domownika.

Same korzyści czyli o pozytywnym wpływie na rozwój dzieci płynący z posiadania zwierzęcia.

Zdaniem amerykańskiego psychiatry B. Levisona obecność zwierzęcia w domu może mieć pozytywny wpływ na dziecko, szczególnie na jego rozwój fizyczny, emocjonalny, intelektualny oraz społeczny. Szczególne oddziaływanie ma kontakt ze zwierzęciem w terapii dziecka z chorobą przewlekłą (dogoterapia). Pies terapeuta cechuje się: łagodnością i zrównoważonym charakterem, przyjaznym nastawieniem i ufnością do osób obcych, zrównoważonym i spokojnym zachowaniem (podobnie w niecodziennych sytuacjach, takich jak nagły hałas, gwałtowne zmiany w  otoczeniu, duży ruch), cierpliwością, wysoką tolerancją (musi lubić dotyk osób obcych, a także cechować się wytrzymałością na niewielki ból), musi przejawiać́ chęć́ współpracy z człowiekiem (W. Bartkiewicz, 2009).

• Obniża stres

Według Międzynarodowej Organizacji Zdrowia (WHO) posiadanie zwierzęcia ma pozytywny wpływ na zdrowie człowieka, łagodzi ból, obniża tętno i ciśnienie krwi (P. Połomski, 2003, s. 2). Głaskanie czy przytulanie się do miękkiej i ciepłej sierści przyczynia się do wytwarzania opiatów w mózgu, zwiększa poziom oksytocyny w celu wywołania pozytywnych emocji, zmniejsza poziom kortyzolu, a to powoduje odprężenie i zrelaksowanie. Poza tym dzieci, które się wychowują z psem czy kotem, szybciej zaczynają raczkować czy chodzić. Zwierzę stymuluje do zabawy, bo jego obecność skłania dziecko do ruchu, by nawiązać z nim kontakt. Tym samym na przykład pies wspiera rozwój motoryczny u małego dziecka. Należy jeszcze wspomnieć, że zwierzę wspomaga odporność i zmniejsza ryzyko infekcji, alergii w późniejszych latach.

• Uczy samodzielności

Posiadanie w domu psa czy kota ćwiczy koncentrację i uwagę (np. obserwacja rybek w akwarium, zabawy kota piłeczką), pogłębia potrzebę ciekawości poznawczej. U dzieci wychowujących się ze zwierzęciem można zaobserwować większą otwartość na świat i innych oraz wzrost samoakceptacji.

• Wpływa na rozwój społeczno- emocjonalny

Opiekowanie się psem czy kotem przez dziecko rozwija postawę odpowiedzialności. Dziecko uczy się, że zwierzę ma swoje potrzeby, które trzeba zaspokoić, a to kształtuje relację bezwarunkowego dawania, sprzyja wykształceniu obowiązkowości. W życiu dorosłym, zdaniem B. Levinsona, zwiększa wrażliwość na postawy i uczucia innych, uczy tolerancji, panowania nad sobą i samoakceptacji.  Więź dziecka ze zwierzęciem sprzyja kształtowaniu kompetencji społecznych, takich jak: komunikacja, nawiązywanie relacji z innymi, motywacja do pomocy innym, rezygnowanie z własnych zachcianek na rzecz innych.
Zwierzę w domu kształtuje postawę tolerancji i szacunku do słabszych oraz mniejszych istot. Uczy empatii. W badaniach przeprowadzony w Stanach Zjednoczonych wykazano, że dzieci posiadające w domu zwierzę, są bardziej empatyczne od tych, które ich nie mają. Poza tym, są bardziej samodzielne oraz skłonne do pomocy, łatwiej wczuwają się w sytuację innej osoby.

Kiedy jest w domu zwierzę, to dziecko nie czuje się samotne, jest bardziej bezpieczne. Pies czy kot mogą być pociechą w chwilach samotności czy smutku, słuchaczem i powiernikiem dziecięcych trosk, bo przecież pupil pilnie słucha, nie osądza, nie krytykuje, nie wyśmiewa. Wielu badaczy analizując znaczenie zwierzęcia w wychowaniu dziecka, podkreśla, że zwierzę zwiększa jego poczucie własnej wartości. Zyskuje ono towarzysza i przyjaciela pod warunkiem, że rodzice nauczą dziecko odpowiednich postaw i zachowań, a także relacja między dzieckiem a zwierzęciem, będzie opierać się na bliskiej więzi emocjonalne, a nie na przymusie.

Jak nauczyć dziecko opieki  nad zwierzęciem?- modelowanie jest rozwiązaniem!

Dzieci najlepiej uczą się poprzez naśladowanie. Obserwują zachowania osób w bliskim otoczeniu, a następnie powielają wzorce. Istotne jest, by pokazywać dzieciom, jak należy traktować zwierzęta. Rodzice powinni uczyć dzieci dbania o zwierzęta, wspólnie ja karmić, pielęgnować, okazywać uczucia – jednymi słowy traktować je, jak swoich przyjaciół. Dorośli w modelu zachowań nie powinni ograniczać się tylko do zwierząt domowych. Kury, konie, ptaki czy mrówki również zasługują na szacunek człowieka. Także warto naukę rozszerzyć o zwierzęta poza własnym mieszkaniem, czy podwórkiem.

Jak zadbać o obecność zwierząt w wychowaniu dzieci, jeśli nie ma się takich możliwości?

O kontakt z przyrodą i zwierzętami nie jest trudno, jeśli dziecko posiada zwierzę w domu albo mieszka na wsi. Jak zadbać o obecność zwierząt w wychowaniu dzieci, jeśli nie ma się takich możliwości? To tylko z pozoru trudne! Nawet w mieście łatwo znaleźć się w obecności naszych mniejszych przyjaciół.

Możecie np. wybrać się do ZOO – tam poznawanie zwierząt i ich potrzeb jest naprawdę łatwe. Opisy wyjaśnią, co dane zwierzę lubi, co je, gdzie zwykle śpi. Przy niektórych sektorach z pewnością będziecie musieli zachować ciszę – to także pomoże dziecku kształtować empatyczną postawę. Kontakt może być też znacznie bliższy – np. małe ZOO z kozami, w którym dzieci mogą je karmić, albo spacery z alpakami, które zapadną pociechom w pamięci na długo.

Zimą możecie zadbać o ptaki – przeczytajcie, jakiego pokarmu latający przyjaciele potrzebują i przygotujcie wspólnie karmnik lub podrzućcie im smakołyki w czasie spacerów. To nauczy dzieci nie tylko empatii i odpowiedzialności, ale też pokaże im, jak odpowiednio opiekować się zwierzęciem.

Wybrane książki pomocne w rozwijaniu wrażliwości dzieci na potrzeby zwierząt.

 „Lola i ptaki”

„Dobry pies”

„Figle w fokarium. O fokach z Helu”

„Nelka i piesek Fafik”

„Fafik i futerał”

„Szarka”

„Rok z kocicą Izabelą”

„Mój Pan woła na mnie pies. O psie Marszałka Piłsudskiego”

Źródła:

• P. Połomski, Zwierzę w rodzinie a przystosowanie, 2003, s. 2.
• J. Sarpell, W towarzystwie zwierząt, Warszawa 1999, s. 109.
• W. Bartkiewicz, Lessie-lecz!, Charaktery nr 3/2009, s. 92-95
• Wydawnictwo ,,Czytam Sobie”

Psycholog

mgr Natalia Sachta